19 november 2013

In hoeverre kan een serious game een bijdrage leveren aan het vormgeven van ons pensioenstelstel? IJsfontein ging hierover in gesprek tijdens een sessie met vertegenwoordigers van de grootste pensioenfondsen van Nederland. Koen Keepers, politicoloog en initiatiefnemer van deze sessie, schreef er een stuk over dat eerder is verschenen in het Financieel Dagblad. Hieronder een verkorte versie van zijn artikel, waarin hij pleit voor de ontwikkeling van de serious game Pensionville.

Van Polder naar Pensionville

Als mijn eerste zin zou zijn dat dit stuk gaat over het gefaalde pensioenplan in de Eerste Kamer, is de kans groot dat u meteen al afhaakt. Als ik zou hebben gezegd dat ik jong ben, en argumentatie à la Yvonne Hofs zou gebruiken om de positie van jongeren in het pensioenstelsel aan te kaarten, is het zeker dat veel jongeren mij zouden bijvallen, en ouderen mij verguizen. Als ik een vakbondsleider was en zou praten in jargontermen als opbouwpercentage zouden slechts ingewijden mij begrijpen. De winst, voor wie dan ook? Nul. Er is wéér niets opgelost. Mijn conclusie: Met dit poldermodel komen we er niet uit.

De hele samenleving aan de knoppen

Er is te weinig binding tussen parlement, vakbond en volk, te weinig kennis en teveel maatschappelijke polarisatie. Als politici, vakbonden en fondsen het vraagstuk niet kunnen oplossen mét draagvlak, moet de maatschappij het zelf uitpuzzelen. We moeten voor een nieuw akkoord van Wassenaar niet slechts kijken naar de polderingewijden, maar de hele samenleving aan de knoppen laten zitten. En dat zou moeten in een serious game: Pensionville.

Ineffectief

Dat onze polder ineffectief is, is een logisch gevolg van de individualisering. Geen enkele partij, vakbond of fonds kan nog écht rekenen op steun. Op zoek naar steun probeert de polder zich te profileren, of polariseren. Problematisch is dat burgers dat óók doen. Los van instituten die het probleem moeten oplossen, heeft Hofs laten zien hoezeer het maatschappelijke debat al gepolariseerd is. Het is wij tegen zij. Jongeren tegen ouderen. De maatschappij tegen ‘graaiende’ bestuurders. Die druk maakt elk besluit beladen. Logisch dat er geen oplossingen komen en het vertrouwen in ons pensioenstelsel stelselmatig daalt. En dat terwijl werknemers één dag per week puur voor hun pensioen werken. We hebben elke reden om te vertrouwen dat deze mensen hun toekomst serieus nemen.

Puzzelen

Het pensioenvraagstuk is een puzzel, en dus oplosbaar. Er bestaat geen samenzwering van generaties of graaiers. De rekenrente en dekkingsgraad zijn minder allesomvattend dan voorgesteld in de media. Ook andere factoren zoals premie, rendement en verplichtingen raken onze pensioenen. De pensioenwerkelijkheid is geen simpel boter kaas en eieren, maar Simcity. In Simcity beheer je de stedelijke infrastructuur, van riolering tot transport en onderwijs. Deze spellen zijn complex en zijn niet veel anders dan wat pensioenfondsen elke dag doen: Er komt geld binnen, je investeert en je betaalt je rekeningen. Ook zijn er risico’s: rente(swaps), vergrijzing en de markt. Kortom: Wie zou wat wanneer moeten krijgen?

Zelf uw pensioen beheren

Met deze ingrediënten kan je een serious game maken: een spelsimulatie met een serieus doel. Ongeacht vormgeving kunt u in het spel zowel uw fonds beheren, als uw eigen pensioen. U bepaalt zelf de beleggingsmix, premie en de verplichtingen. Zo zullen militairen waarschijnlijk graag investeren in wapens, verplegers misschien in pleisters. Ook kunt U zelf aangeven in hoeverre u wilt korten of indexeren. Kortom: U denkt zelf na over de dilemma’s waar de fondsen voor staan. En dat doet u ook over uw persoonlijke leven: de zogenaamde life events als echtscheiding, einddatum werken, arbeidsongeschiktheid. Hoe uw fonds het doet en wat uw keuzes zijn, die twee samen vormen uw pensioen. Het enige waar u geen direct invloed op hebt, is de economie, die door economische modellen wordt gesimuleerd.

Begrip

Net als monopolie blijft het principe hetzelfde, maar kan de vormgeving worden aangepast per doelgroep. Zo is in de Engelse monopolie er geen Kalverstraat, maar Mayfair. In elk fonds word door uw spelgedrag gemeten hoeveel risico u wilt nemen, welke investeringen u doet, het opbouw-percentage, etc. Kortom: hoe u de puzzel oplost. En u krijgt meteen feedback van uw fonds naar aanleiding van uw spelgedrag. Blijft u bij uw spelgedrag, dan kunt u deze opsturen als uw mening. En alle opgestuurde meningen bij elkaar laten het draagvlak zien voor welke maatregel, in welke combinatie dan ook. En de fondsdeelnemers weten eindelijk wat al die termen betekenen. Ze snappen de puzzel, er komt begrip. Er is contact geweest tussen het bestuur en de deelnemer over de oplossing. Dát is draagvlak. Dát is de basis voor welk akkoord dan ook.

Gezamenlijke  verantwoordelijkheid

Als we samen aan het puzzelen slaan, hebben we samen alle factoren meegewogen en de verantwoordelijkheid gedragen voor de oplossing. Die afweging leidt tot belang overstijgende oplossingen, waardoor polariseren omslaat naar polderen. In het spel kan je met verschillende strategieën omgaan met dezelfde economische situatie. Je kan kiezen om je spelgedrag op te sturen als bijdrage. Het spelgedrag van de groep laat zien welke richting de deelnemers op willen gaan en hoeveel draagvlak ervoor is. Het bestuur kiest daarna welke oplossingen het beste zijn. Onze democratie verandert dan van één keer per vier jaar kiezen naar continue samen puzzelen met de feiten.

Koen Keepers, (27) afgestudeerd politicoloog aan de UvA, is initiatiefnemer van Pensionville. Naar aanleiding van dit idee heeft IJsfontein samen met hem een workshop georganiseerd voor een aantal pensioenfondsen. Samen hebben we nagedacht over de mogelijkheden van gaming voor de pensioensector en mogelijke vervolgstappen. Geïnteresseerde fondsen kunnen contact opnemen met hans@ijsfontein.nl om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen.